Bunama (demans) bulgusunun en yaygın sebebi olan Alzheimer hastalığı, bir ileri yaş hastalığı olarak biliniyor.
Yaşla beraber beynin fonksiyonlarının hasar görmesiyle ortaya çıkıyor, başta hafıza (bellek) olmak suretiyle entelektüel işlevler, günlük faaliyetler ve davranışların bozulmasıyla kendini belli ediyor.
Erken tanının önemi
Yaşa bağlı olarak arttığı için, yaşam süresinin uzadığı günümüzde eskisinden daha sık rastlanıyor. Erken tanı hastalığın seyrini yavaşlatacağı için hem hastalar hem de onlara bakım veren yakınları için büyük ehemmiyet arz ediyor.
1902’de emareleri saptandı
Alzheimer hastalığı emarelerine ilk kez Alois Alzheimer adlı Alman nöropsikiyatristi 1902 senesinde dikkat çekti ve tanı koyduğu ilk hastasının ölümünden sonrasında yapmış olduğu otopside beyinde fizyolojik değişimlerin de bulunduğunu saptadı.
İncelediği beyin örneklerinde hastanın beyin korteksinde incelme, hücreler içinde ve çevresinde değişik birikimler görmüş oldu, beyinde oluşan plak ve lifleri sunmuş olduğu bilimsel yayınlarıyla Alzheimer hastalığını tanımladı.
Alzheimer hastalığının sebepleri
Senelerdir meydana getirilen araştırmalara karşın hastalığın kati bir sebebi bulunamadı. Sadece çeşitli risk faktörleri tanımlandı:
·
İleri yaş
·
Ailede Alzheimer öyküsünün bulunması:
Hastalığın yüzde 25 i genetiktir ve bazı gen bozulmalarına bağlı olduğu
düşünülmektedir.
·
Geçmişte yaşanmış olan kafa travmaları
·
Uyku düzeni bozuklukları
·
Yetersiz fizyolojik aktivite
·
Aşırı kiloluluk
·
Sigara kullanmak yada
devamlı olarak sigara dumanına maruz kalmak
·
Yüksek gerilim ve yüksek kolesterol
·
Fena kontrollü tip 2 diyabet hastalığına
haiz olmak
·
Yetersiz, dengesiz ve sağlıksız beslenmek
Hücreler arası iletişimin bozulmasına yol açıyor
Alzheimer hastalığı, hafızayla ilgili olan ve hipokampus isminde olan beyin alanını etkiliyor ve bu alandaki beyin hücreleri (nöron) içinde fena nörofibriller ve yumakların birikimine niçin oluyor.
Gene hücreler arası fena protein birikimleri (amiloid) ile karakterize bir durum yaratıyor. Hücre içi ve hücreler arası bu fena birikimler hücrelerin ve hücreler arası iletişimin bozulmasına ve dokuların küçülmesine (atrofi) yol açıyor ve hastalık emareleri ortaya çıkıyor.
Alzheimer hastalığının emareleri
Ne yazık ki oldukça kurnaz ve başlangıçta yavaş ilerleyen bir hastalık. Gizli saklı evre dediğimiz ilk dönemde hasta yakınları hastada rahat unutkanlıklar fark ediyor. Kognitif (bilişsel) alanda belli belirsiz bozulma ve gerilemelerle başlıyor.
Şahıs hafifçe unutkanlık ya da bilişsel alanda hafifçe yakınmalar ile gizli saklı süreci geçiriyor. Karar vermede, algılamada yada konuşma yetilerinde azalma oluyor. Bu aşamada düzgüsel yaşamını sürdürebildiği için tanı koymak güç. Belirtilerin ağırlaştığı dönemde ise Alzheimer tanısı konuyor.
Günlük yaşamda bilhassa yakın dönemlerde yaşananların unutulmasıyla karakterize ediliyor. Kişilerin, nesnelerin ve yaşanmış olan yerlerin unutulması tipik belirtilerden. Hastalığın ilerlemesiyle beraber çoğunlukla görülen emareler şunlar:
·
Şuur bulanıklığı
·
Kişinin bulunmuş olduğu ortama adapte olmakta
zorlanması
·
Kişinin iyi bilmiş olduğu yerlerde kaybolması
·
Konuşma ve dil becerilerine ilişkin
problemler
·
Saldırganlık, aile ve arkadaşlarından
olağan dışı taleplerde bulunma, çevreye karşı kuşku duyma benzer biçimde kişilik
bozukluklarının gelişimi
·
Halüsinasyon ve sanrılar
·
Motivasyon ve öz saygı düşüklüğü
·
Kişilerin günlük aktivitelerini yardımsız
yapmakta güçlük çekmesi
·
Kişinin hatırlayamadığı vakaları inkar
etmesi
·
Kaygı ve depresyon
Bu emareler hızla artıyor ve hastalar yakın çevrelerindeki insanları ve yaşadıkları bölgeleri hatta kendilerini tanıyamaz hale geliyorlar. Yaşamlarını sürdürebilmek için bakıma muhtaç oluyorlar.
Alzheimer tanısı
Çoğu zaman 65 yaş üstü kişiler ya da yakınları unutkanlık ve kişilik değişimleri şikayetiyle doktora başvuruyorlar. Bunamanın en yaygın sebebi olan Alzheimer hastalığı için spesifik bir tanı yöntemi yok.
Tıbbi öykünün alınmasından sonrasında hastalarda nörolojik işlevler, denge, duyu, davranış, bellek ve refleksleri ölçen çeşitli taramalar yapılıyor. Tanının desteklenmesi ve benzer hastalıkların varlığına ilişkin olasılıkların ekarte edilmesine yönelik olarak kan testleri, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntülemesi (MR) benzer biçimde uygulamalar ve kişilik taraması testleri de uygulanabiliyor.
Alzheimer hastalığı bazı genetik hastalıklarla benzer emareler gösterebildiğinden bu hastalıkların araştırılması amacıyla gen taramalarının da uygulanması gerekebiliyor. Bilişsel testler bilhassa Mini Mental Kontrol tanı koymada fazlaca mühim.
Alzheimer tedavisi
Kati bir tedavisi olmamakla beraber, hastalığın belirtilerinin yavaşlatılması için çeşitli ilaçlar ve terapi şekilleri uygulanabiliyor. Hastanın yaşı, hastalığın düzeyi göz önüne alınarak kişiye özgü tedavi protokolü oluşturuluyor.
Alzheimer hastalarının ev ortamında çeşitli düzenlemeler yapılması ve bilhassa yalnız yaşayan hastalar için dikkat çekici işaretler, hatırlatıcı notlar kullanılması gerekiyor. Bilişsel stimülasyon terapileri benzer biçimde bireysel yada toplu olarak uygulanabilen psikiyatrik terapiler hafızanın güçlendirilmesine, sorun çözme ve dil becerilerinin korunabilmesine katkıda bulunabiliyor.
Çeşitli ilaçlar (donazepil, rivostigmin, takmin, memantin benzer biçimde) semptomları azaltmak amacıyla tabip tarafınca reçete edilebiliyor.
Alzheimer hastalığından korunma yolları
Ailesinde Alzheimer hastalığı olan kişilerin risk faktörlerinden kaçınması gerekiyor. Hareketli yaşam, sigaradan kaçınmak ve sıhhatli beslenmek fazlaca mühim. Ek olarak hastalığın emarelerine karşı farkındalık oluşması ve bu tür bulgulara haiz olan kişilerin erken dönemde doktora başvurması fazlaca mühim.
Orta yaşı geçmişseniz ve Alzheimer’a özgü emareler taşıyorsanız en kısa zamanda bir sıhhat kuruşuna başvurmanız erken tanı ve tedavi açısından pozitif yönde sonuçlar verecektir.
