Pakistan’ın, ülkede yaşanmış olan yıkıcı sel felaketi sebebiyle iklim değişikliğine sebep olan ülke ve şirketlerden tazminat talep edebileceği açıklandı.
Bilim adamları, Pakistan’da senelik yağış averajının 3,5 kat üstünde gerçekleşen muson yağmurlarında iklim değişikliğinin emsalsiz bir rolünün bulunduğunu belirtiyor.
Felaketin Pakistan’a maliyeti 30 milyar dolardan fazla
Küresel karbon salımında yüzde 0,8 oranı olan Pakistan’ın sel felaketi sonrası karşı karşıya olduğu hasarın maliyetinin 30 milyar doların üstünde olduğu tahmin ediliyor.
Bu miktar, ülkenin gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 10’undan fazlasına karşılık ediyor.
Sel sonrası hasara uğrayan yada yıkılan 2 milyondan fazla evin, ortalama 24 bin okulun, 1500 sıhhat tesisinin ve 13 bin kilometre yolun onarım edilmesi yada tekrardan yapılması gerekiyor. Ülkede yıkılan öteki yapılar içinde oldukca sayıda köprü, otel ve baraj da içeriyor.
İklim adaleti tartışmaları
AA’nın haberine gore; Pakistan’daki bu yıkım, iklim adaleti üstüne tartışmaları alevlendirdi. İklim değişikliğine büyük katkı sunan varlıklı ülkelerin, iklim değişikliği sebebiyle ziyan olan yoksul ülkelere tazminat verip vermemesi tartışılıyor.
Bu düşünce, gelişmiş ülkeler tarafınca reddediliyor. Fakat Pakistan ve öteki gelişmekte olan ülkeler, gelecek ay Mısır’da yapılacak Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Taraflar Konferansı’nda (COP27) bu mevzuyu ciddi şekilde gündeme getirmeyi planlıyor.
Pakistan Dışişleri Bakanı Bilaval Butto Zerdari, geçen ay Birleşmiş Milletler 77. Genel Kurulunda yapmış olduğu açıklamada, büyük ülkelerin sanayileşmesinin bedelini 33 milyon Pakistanlının yaşam ve geçim kaynaklarıyla ödediğini söylemişti.
İklim Değişikliği Bakanı Şeri Rehman ise varlıklı ülkelerin iklim değişikliğinden etkilenen ülkelere tazminat borcu bulunduğunu vurgulamıştı.
Gelişmiş ülkelerden tazminat taleplerine ret
Gelişmiş ülkeler ise tazminat ile ilgili her şeyi reddederken, bu durumun öteki ülkelerin iklimle ilgili iddialarına kapı aralayacağından korkuyor.
İskoçya’nın Glasgow şehrinde geçen yıl düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansında (COP26) ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri, yitik ve hasarlar için yoksul ülkelere tazminata yönelik fon talebini reddetmişlerdi.
Tazminatın yasal zemini
Hollanda’daki Leiden Üniversitesinde Internasyonal Kamu Hukuku branşında öğretim üyeliği icra eden Margeretha Wewerinke-Singh, büyük ülkelerin sorumlulukla ilgili son aşama endişeli bulunduğunu ve mesele çözülmeyeceği için bir noktada anlaşmaya varabileceklerini söylemiş oldu.
Wewerinke-Singh, bu mevzuyla ilgili yasal düzeyde bir temel bulunduğunu belirterek, internasyonal hukukun “devletlerin öteki ülkelerin çevrelerine zarar vermeme yükümlülüğü bulunduğunu” söylediğini beyan etti.
Bu tür ihlallerin ziyan olan ülkelerdeki durumu düzeltme yada bu ülkelere tazminat vermeyi tetikleyebileceğini vurgulayan Wewerinke-Singh, Pakistan’ın iki seçeneği olduğuna işaret etti.
Wewerinke-Singh, İslamabad’ın Internasyonal Hakkaniyet Divanı (ICJ) şeklinde internasyonal kurumlar vasıtasıyla varlıklı devletlerin peşine düşebileceğini sadece ABD ve Çin şeklinde karbon salımına en oldukca katkı sunan ülkelerin ICJ’nin yargı yetkisini tanımadığını belirtti.
Son olarak Wewerinke-Singh, Pakistan’ın ulusal mahkemelerde devletlere yada fosil yakıt şirketlerine karşı dava açabileceğini aktardı.
Pakistan “etik zorunluluğu” öne çıkarıyor
İslamabad yönetimi ise tazminat talep etmek yerine varlıklı ülkelerin iklim değişikliğinin kurbanı olan Pakistan’a yardım etmesini etik bir zorunluluk olarak öne çıkarıyor.
Pakistan, uzun sürmesi olası bir davayla varlıklı ülkelerin tazminat korkularını körüklemek yerine, BM destekli bir bağış konferansıyla gerekseme duyduğu finansmanı elde etmeyi hesaplıyor olabilir.
İklim değişikliğinde Pakistan’ın görevi
İklim değişikliği ve afetleri uzmanı Ayşe Sıddıki, yıkımın büyük sorumluluğunun iklim değişikliğine sebebiyet verenlere ilişkin bulunduğunu dile getirerek, Pakistan’ın da burada görevli olduğuna işaret etti.
Sıddıki, Pakistan’in 2017’de ulusal sel koruma planını onayladığını sadece bunu uygulamadığını anımsatarak, “Dünya Bankası Belucistan’da sel koruma projeleri için 200 milyon dolar kredi sağlamış oldu sadece Pakistan’ın uygulamadaki yetersizliği sebebiyle bu askıya alındı. Projelerin bu ay tamamlanması gerekiyordu.” dedi.
En büyük problemin sel bölgelerindeki sınırsız yapılanmalar ve Pakistan’ın İndus Nehri Vadisi süresince büyük baraj ve kanalizasyon sistemlerine güvenmesi bulunduğunu belirten Sıddıki, sel sularını durdurmaya çalışan mega projelerin yıkımı daha da kötüleştirdiğini dile getirdi.
Pakistan’ın iklim değişikliğiyle savaşım stratejisini yazanlardan Daniş Mustafa ise 2010’da ortalama 2 bin kişinin ölümüne neden olan selden bu yana herhangi bir reformun yapılmadığını vurgulayarak, naturel drenaj sisteminin önündeki engellerin kaldırılmasını ve sel bölgelerine ev inşa edilmesinin önlenmesini tavsiye etti.
