Pakistan’ın Hayber Pahtunhva eyaletindeki Banda Davud Şah nahiyesinde doğalgaz, konvansiyonel metotlarla büyük altyapı ve sondaj çalışmalarıyla aranırken değil, tesadüf eseri tarlalarda bulunmuş oldu.
Yoksulluğun yaygın olduğu bölgede halk, kasabalarından çıkan gazı, evlerinde canları pahasına kullanıyor. Mahalli halk, imkansızlıklar sebebiyle doğalgazda kendilerine özgü çıkarma, taşıma ve ölçü birimi geliştirdi.
Metreküp değil; plastik poşet
Herhangi bir altyapının bulunmadığı bölgede doğalgaz, rafineri yerine barakadan dağıtılıyor, boru hatları yerine poşetle taşınıyor. Ölçü birimi metreküp değil; plastik poşet.
Kasabanın girişindeki “baraka rafineriden” ellerinde “uçan balonlarıyla” (büyük poşetlerle) koşturan çocuklar dikkati çekerken bu devasa silindir poşetler ilk bakışta evlatların eğlencesi şeklinde görünse de aslen ahalinin akşam yiyeceklerini pişireceği yakıt.
Yüzde 70-80 daha ucuz
Mahalli halk, “uçan balon” şeklinde görünen, kulağa keyifli gelen bu taşıma yönteminin tehlikesinin bilincinde. Zira bölgede bundan dolayı daha ilkin birçok ölümler ve yaralanmalar yaşanmış. Sadece halk, pahalılık ve yoksulluk sebebiyle boyutuna gore 5-10 bin Pakistan rupisi (Ortalama 410-820 Türk lirası) olan mutfak tüpleri yerine, yüzde 70-80 daha ucuz, “uçuran balonları” tercih ediyor.
Banda Davud Şah kasabası sakinleri, kendi arazilerinde çıkmış olduğu için doğalgaza ücret ödemiyor.
Arazilerinde doğalgaz bulunmayanlar ise gereksinimlerini kasaba dışındaki derme çatma bir barakadan karşılıyor. Barakada bekleyen çocuklar, kasabalıların torbalarına doğalgaz dolduruyor.
Ev halkı, aile reisinden günlük mutfak ihtiyacı listesindeki nan (ekmek) ve dalçananın (nohut) yanı sıra bir poşet gaz da istiyor.
20 dakikada doluyor, 2 saatte bitiyor
Toprağa gömülü bir hortum vasıtasıyla çıkarılan organik gaz, kaçağı engellemek için poşetlerin ağzına geçirilen ufak bir vana vasıtasıyla torbalara dolduruluyor. Poşetlerin uçan balon şeklinde havalanmaması için öteki ucu yerde taşa bağlanıyor.
Bir poşet, averaj 20-25 dakikada doluyor. “Poşet gazını” evlerinde kullanmak için 2 bin rupilik (ortalama 165 Türk lirası) bir elektrikli pompa kafi. Bu pompa vasıtasıyla evlerdeki ocaklarda poşet gazından yiyecek pişirilebiliyor. Bir poşet gaz, iki saatlik tüketime eşdeğer.
Poşetten ekonomi, candan tutum
Daha oldukca evlatların taşımış olduğu “uçan balonlar”, en ufak bir dikkatsizlikte “uçuran balonlara” dönüşebiliyor.
Evlatların doğalgazı evlerine poşetlerde taşıması yetmezmiş şeklinde bazı naylon torbalardaki ufak yamalar dikkati çekiyor. Zira poşetlerin tek kullanımlık olmadığı, üzerlerindeki yamalara bakılınca onlarca kez kullanıldığı anlaşılıyor.
Dünyanın her yerinde mutfak tüpleri, doğalgaz dolum tesisleri ya da bu tarz şeyleri taşıyan tankerlerin üstünde “Ateşle yaklaşma, Dikkat patlayıcı madde, Elektronik cihazları kapatın” şeklinde ikazlar dikkati çekerken evlatların ellerindeki “poşet gazların” dolumu, taşınması ve tüketimi sırasındaki aşamalar tamamen “organik”.
Poşetten dışarı sızması halinde ise gazda koku verici sülfür içerikli madde bulunmadığı ve en saf hali solunacağı için fark etmeden zehirlenme tehlikesi oldukça yüksek. Dolum ve poşetli taşımada da patlama, bir manyetoya ya da kıvılcıma bakıyor. Evde doğalgazı poşet balonlardan ufak elektrikli pompayla ocağa aktarma işlemi de büyük kazalara hamile. Bundan dolayı iki saatlik yiyecek pişirme işi, Banda Davud Şahlılar için bir “hayatta kalma meselesi”.
“Gaz güvenli yollardan sağlanmalı”
Kasaba sakinlerinden Hazret Canan, bölge halkının zor günlerden geçtiğini; gereksinim sebebiyle halkın plastik torbalarda gaz taşıdığını ve bunun tehlikesinin bilincinde olduklarını söylemiş oldu.
Canan, hükümetten kendilerine doğalgaz altyapısı sağlamalarını istediğini altını çizdi.
Kasaba halkının her gün bu şekilde gaz aldığını aktaran Canan, “Ocağa bağlı bir pompayla bu gazı kullanıyoruz sadece oldukca tehlikeli. Sonuçta yiyecek pişirirken bu torbalar ateşin derhal yanında içeriyor.” dedi.
Canan, oldukca sayıda kaza yaşandığına işaret ederek “Doğalgazımız olmasına karşın bunu güvenli şekilde kullanamıyoruz. Bir evde patlama oldu, bir şahıs öldü. Bir anne ve kızında yanıklar oluştu.” diye konuştu.
Can güvenlikleri mevzusunda sorun yaşıyorlar
Suhana Katak da bu gazın kendilerine güvenli yollardan sağlanmamasından şikayetçi.
Erkekler çalmış olduğu için hanım ve evlatların her gün plastik torbalarla gaz taşıdığını özetleyen Katak, ara sıra çocuklarını gaz almaya gönderdiğini sadece ihtimaller içinde kazalardan da korktuğunu dile getirdi.
Katak, doğalgazı evlerinde güvenli kullanmak istediğini altını çizdi.
Navab Han ise 1 yada 1,5 saat kullanabildikleri bu plastik torbalardaki gazla yalnız çay ve roti (bir çeşit ekmek) yapabildiklerini, güvenli olmasa da buna zorunlu olduklarını beyan etti.
